Het plannen en afwikkelen van nalatenschappen naar Nederlands recht
22 Mei 2020
Het plannen en afwikkelen van nalatenschappen naar Nederlands recht vergt een goede kennis van het Nederlandse erfrecht. Het Nederlandse erfrecht is in verhouding tot het erfrecht in andere Europese landen uniek te noemen.
Inleiding
Nederlanders mogen op grond van het Nederlandse erfrecht voor een groot deel zelf bepalen hoe de inhoud van hun testament moet luiden.
In andere Europese landen is deze vrijheid er vaak niet. Denk alleen maar aan het Nederlandse langstlevende testament: in vrijwel geen ander land in Europa kent men een gelijksoortig testament.
Van belang is dat men zich realiseert dat naar Nederlands recht bij de afwikkeling van de nalatenschap van de eerste echtgenoot al voorgesorteerd kan worden op de afwikkeling van de nalatenschap van de langstlevende echtgenoot (nalatenschapsplanning).
De wettelijke instrumenten voor het opmaken van testamenten
Wél is het zo dat in de Nederlandse wet regels staan die men moet volgen bij het opmaken van een testament.
In de Nederlandse wet zijn namelijk een aantal “instrumenten” opgenomen, en alleen deze wettelijke instrumenten mogen door de testateur worden gebruikt.
Om te weten welke van deze wettelijke instrumenten men bij het opmaken van een testament moet of kan gebruiken moet men iemand inschakelen die kennis heeft van het Nederlandse erfrecht, zoals een Nederlandse notaris.
In veel andere Europese landen (o.a. Spanje) is de inhoud van het testament vaak veel simpeler omdat een groot deel van de inhoud al door de wet wordt bepaald.
De langstlevende echtgenoot mag na overlijden van wederhelft nog (andere) keuzes maken
In Nederland komt het regelmatig voor dat een echtpaar op advies van de Nederlandse notaris gelijkluidende langstlevende testamenten maakt waarin wordt opgenomen dat de langstlevende van hen beiden de échte beslissingen nog kan maken ná het overlijden van de eerste echtgenoot. Pas dan weet de langstlevende immers de exacte samenstelling en omvang van de nalatenschap en welke erfbelastingvrijstellingen en tarieven er op dat moment gelden (zowel in Nederland als in Spanje).
Op dat moment is er ook een beter zicht op de toekomst (moet deze langstlevende worden opgenomen in een zorginstelling?) en op de situatie bij het overlijden van de langstlevende.
De langstlevende zal dus ná het overlijden van de echtgenoot de juiste keuzes moeten maken. Het maken van die keuzes betreft “nalatenschapsplanning”; dit terwijl “het afwikkelen van een nalatenschap” meer de suggestie wekt dat het alleen gaat over het afwikkelen van formaliteiten.
De langstlevende maakt geen andere keuzes
Om de juiste keuzes te maken moeten er voor de langstlevende diverse scenario’s worden “doorgerekend”. Als dat niet wordt gedaan kan het zijn dat men uit onwetendheid geen van de hoofdregel afwijkende keuzes maakt. De hoofdregel luidt dat alle bezittingen toekomen aan de langstlevende echtgenoot en dat de kinderen hun erfdeel krijgen in de vorm van een vordering op de langstlevende ouder.
Soms beter afwijken van de hoofdregel
Het is echter maar de vraag of het in alle gevallen wel zo verstandig is om niet af te wijken van de voornoemde hoofdregel, vooral als de langstlevende in Spanje woont of een tweede woning heeft in Spanje. Enkele voorbeelden hiervan zijn:
De langstlevende is al op flinke leeftijd en het reeds na het eerste overlijden doorschuiven van bezittingen naar de kinderen is een logische keuze, bijvoorbeeld omdat de langstlevende naar een Nederlandse zorginstelling moet en dit een hoge eigen bijdrage (deels) kan voorkomen;
Het reeds aan de kinderen toebedelen van de Spaanse bezittingen in plaats van aan de langstlevende echtgenoot voorkomt dat de kinderen bij het overlijden van de langstlevende echtgenoot (weer) een nalatenschap in Spanje moeten afwikkelen;
Als de eerste echtgenoot overlijdt op het moment dat deze echtgenoot al meer dan tien jaar weg was uit Nederland, kan al het Nederlandse bezit zonder heffing van Nederlandse én Spaanse erfbelasting aan de (in Nederland woonachtige) kinderen worden toegedeeld.
Het niet maken van de juiste keuze kan een gemiste kans zijn
Het standaard afwikkelen volgens de hoofdregel van het langstlevende testament moet geen automatisme zijn. “Nalatenschapsafwikkeling” mag niet slechts het simpelweg afvinken van formaliteiten om bezittingen op naam van de langstlevende te stellen inhouden. Maar dat is wel wat er in Spanje vaak standaard gebeurt bij de afwikkeling van een nalatenschap naar Nederlands recht door de Spaanse gestor of de Spaanse abogado, simpelweg omdat zij niet weten wat er allemaal mogelijk is op basis van het Nederlandse wettelijke systeem. Bij de afwikkeling van de nalatenschap van de eerste echtgenoot kan/moet vaak actief worden geadviseerd over de diverse mogelijkheden en kan er voorts worden gepland met het oog op het overlijden van de langstlevende echtgenoot.
Schakel eerst de Nederlandse notaris in!
Een Nederlandse notaris kent de keuzemogelijkheden die het testament en de Nederlandse wet bieden bij de afwikkeling van de eerste van de echtgenoten. Deze notaris kan de diverse scenario’s aan u voorrekenen en met u doornemen.
De keuzemogelijkheden moeten uiteraard ook worden getoetst aan de Spaanse erfbelastingregels. En wellicht ten overvloede: voor het opnemen van de juiste keuzemogelijkheden in uw testament moet u natuurlijk ook bij de Nederlandse notaris zijn.