Het Carmen Thyssen museum in Málaga
22 Januari 2020
“Arabische fantasie”: dat klinkt heerlijk exotisch dus dat moeten we zien! En het museum Carmen Thyssen, vlak achter de Plaza de la Constitución in Málaga is sowieso interessant om te bezoeken. Het is een voormalig paleis in Renaissance stijl met prachtige houten plafonds en een permanente collectie Spaanse schilderijen.
Maar nu gingen we naar hun tijdelijke expositie van Oriëntaalse kunst in Spanje die tot 1 maart duurt. Tussen 1860 en 1900 waren veel kunstenaars geïnspireerd, evenals hun Franse tijdgenoten, door de typisch Oosterse Arabische sfeer, zo romantisch en mystiek en totaal anders dan de Victoriaanse levensstijl in West Europa.
Sommige schilders reisden vaak naar de Maghreb (het Nabije Oosten) om inspiratie op te doen, vooral Marokko. Ze maakten foto’s en schetsen die ze thuis in hun studio uitwerkten. Daarbij gebruikten ze parafernalia zoals sjaals, sieraden en kleding en natuurlijk hun fantasie om een romantisch of boeiend eindresultaat te verkrijgen. En ze verkochten goed!
Andere schilders, zoals de Spaanse Manano Fortuny, woonden jarenlang in Marokko en gaven de werkelijkheid wat realistischer weer. “The battle of Wad Ras”, een oorlogstafereel op meterslang papier geschetst met vechtende strijders met lansen en musketten en troepen te paard met daartussen stervende mensen en paarden in het zand. Dit was niet romantisch, maar zeer realistisch uitgebeeld. De schilder was er ook zelf bij geweest.
Ook wìj herkenden veel, die witte dorpshuisjes aan de rand van de gele zandvlakte in dat helle licht waar de hitte van afstraalde en die paarse donkere bergen op de achtergrond. En dan de afbrokkelende muren van vervallen huizen. Maar ook die kleine bedrijfjes, de schoenmaker, de pottenbakker, het is er nu allemaal ook nog.
De eerste schilderijen die we zagen waren van het Alhambra, daar begon de Oriënt na de verovering van Spanje door de Moren. Op één ervan stond een donkere Moor compleet met wit gewaad en tulband, afgebeeld met een speer in zijn hand, waarmee hij zijn vijand (wie dat dan ook geweest mag zijn) gedood had.
Het bloed stroomde overvloedig. Maar volgens de annalen (in dit geval de draagbare audiofoon) was dit alleen maar fantasie, in het schilderij ging het alleen maar om het kunstig gedecoreerde Oriëntaalse ingangsgewelf. Ook bij sommige schilderijen van het Alhambra lagen een paar doden tussen de Moorse paleizen.
Er zijn meer schilderijen, die fantasie en werkelijkheid vermengen zoals een enorm groot doek, getiteld “De Slavin”. Ze staat erop in bonte kleuren met een blote borst en een open mond als in een jammerklacht. In werkelijkheid was ze geen slavin, maar een dievegge, de gestolen juwelen hingen als bewijs aan een koperen ketting voor haar gezicht. Ze werd tot gevangenisstraf veroordeeld.
In die tijd was dat in de Noord-Afrikaanse landen erger dan slavernij. Als militair of politiek gevangene kreeg je nog eens per dag een stuk brood, maar als gewone dief moest je maar zien hoe je samen met andere gevangenen overleefde.
Een veel gelukkiger schilderij was dat van een bruid, haar gezicht was van een simpel jong volksmeisje, opgetuigd met parelkettingen om de hals en een enorme gouden ketting over haar rood met gele blouse. Boven haar blauwe hoofddoek waren de witte franjes van haar omhooggeslagen sluier zichtbaar.
In werkelijkheid kreeg een buitenlander nooit een vrouw met een onbedekt gezicht te zien!
Deze “aanvullende” fantasie was ook in de haremtaferelen aanwezig. In één zo’n schilderij van een zeer donkere ruimte viel het licht net over een verleidelijke, zeer fier rechtopzittende naakte vrouw. Naast haar lagen nog twee slapende vrouwen op de donkere bank in de schaduw. De titel is trouwens “De Sharifa’s”, wat zoiets betekent als de “topmodels”. De vrouw als lustobject dus.
In werkelijkheid werd geen enkele vreemde man ooit toegelaten in een harem. Maar die artistieke vrijheid leverde wel mooie romantische schilderijen op. Trouwens, hoe saai zou het leven zijn zonder fantasie.
De titel, Fantasía Arabe was trouwens ook de titel van het schilderij van de Franse kunstenaar Eugène Delacroix, die 37 jaar in Marokko gewoond heeft. Hij heeft het Arabische leven dus van zeer nabij meegemaakt, geschilderd en ook beschreven. In zijn dagboek beschreef hij de zogenaamde gunpowder games.
Alle mannelijke dorpelingen sprongen plotseling schreeuwend en joelend op, grepen hun geweren, klommen op hun paarden en stormden al schietend in de lucht de woestijn in. Iedereen leek plotseling gek geworden, schreef hij. Half ontkleed, woest dansend en gillend in het opstuivende zand, terwijl de kogels hun om de oren floten.
Op het schilderij van dit evenement zie je de ruiters op zwarte en witte paarden wild opspringend in volle vaart de woestijn in galopperen. De witte kruitdamp stijgt op naar de blauwe hemel: een spectaculair schilderij, met snelle grove kwaststreken geschilderd.
De tentoonstelling is trouwens keurig ingedeeld in drie zalen. In de eerste zaal bevinden zich voornamelijk taferelen uit het Alhambra en landschappen uit de Maghreb. In de tweede zaal zijn de typisch Oosterse aspecten van het dagelijks leven te zien zoals religiebeleving, de handel in de kleine winkeltjes, de soek, het café en de verboden harem.
In zaal drie zijn vooral de portretten en de meer mystieke, heilige of zelfs “heidense” scènes te zien. Hier zagen we een dramatisch werk van een groep Arabieren die in hun witte gewaden en met hun tulbanden op met gekruiste benen op de vloer zaten en geboeid naar de slangenbezweerder keken. Een enorme slang slingert zich vanaf de grond om zijn lichaam. Met één hand houdt hij onderaan de staart vast, met de andere heft hij met een theatraal gebaar de kop omhoog.
In deze tentoonstelling zijn het allemaal charmante Oosterse tafereeltjes van diverse ambachten, zoals de hoefsmid, de kapper, de Pascha die voor de moskee rechtspreekt en een karavanserai waar mensen en dieren kunnen overnachten als ze op doorreis zijn.
Op een bank lag een uitgetelde kifroker die wel zeer plastisch afgebeeld was. Dan had je ook nog de mannen kruiselings gezeten op een stenen bank langs een muur betegeld met azulejos, met de onvermijdelijke waterpijp. Allemaal heerlijke beelden, evenals de sluierdans en de languissante slavin op haar sofa tussen de bonte kussens.
Een heel realistisch tafereeltje was “De Koranles”. De imam, zittend met de koran in zijn hand en een opgeheven vinger naar de kleine leerling tegenover hem. En dan nog al die portretten van krachtige mannenkoppen met zwarte baarden en felle ogen. De vrouwenportretten waren zeer oriëntaals maar zeer divers, veel kleurige kleren en sieraden. Er was ook een portret van een Tangerine. Dit heel jonge meisje uit Tanger, met een simpel, donker profiel, het haar bedekt met een doek.Teveel allemaal om op te noemen maar niet om te bekijken: een boeiende kunstcollectie uit een voorbije eeuw maar nog steeds springlevend!
Ga vooral kijken als je de kans hebt.
Museo Carmen Thyssen
Adres:
- Calle Compañía 10, Málaga
Contact info:
- Tel.: (+34) 902 30 31 31
- Email: info@carmenthyssenmalaga.org
- Website: www.carmenthyssenmalaga.org
Openingsuren:
- Dinsdag tot zondag: Open van10.00 tot 20.00
- Gesloten op maandag