De heffing van erfbelasting in Spanje en Nederland
Deel 2

In de vorige column hebben wij besproken dat voor de heffing van erfbelasting in Spanje en Nederland van belang is wie de erfgenaam is en wat er door de erfgenaam wordt geërfd. Deze maand bespreken wij wat het belang is van de plaats waar iemand iets erft en wat er voor mogelijkheden zijn om Spaanse en/of Nederlandse erfbelasting te besparen.

Waar lag de woonplaats van de overledene?

De Nederlandse belastingdienst is slechts bevoegd om erfbelasting te heffen over de waarde van een nalatenschap als de overledene in Nederland woonde. De woonplaats van de overledene is het enige aanknopingspunt.

Over het vermogen van een overleden Nederlander (wereldwijd gelegen) wordt in principe geen Nederlandse erfbelasting geheven als de overledene niet meer in Nederland woonachtig was.

Er geldt echter wel één heel belangrijke uitzondering op deze hoofdregel: een Nederlander die uit Nederland is vertrokken wordt voor de Nederlandse erfbelasting geacht nog tien jaar in Nederland te wonen. Erfgenamen van een Nederlander die bij zijn overlijden minder dan tien jaar geleden vertrokken was naar het buitenland moeten daarom nog altijd erfbelastingaangifte doen in Nederland. Daarin moet de waarde van het gehele vermogen van de overledene worden opgegeven, ongeacht waar in de wereld deze goederen zijn gelegen (zie hierna). Voor de Spaanse erfbelastingheffing daarentegen is niet de woonplaats van de overledene, maar juist de woonplaats van de erfgenaam relevant (zie hierna).

Waar woont de erfgenaam?

Het aanknopingspunt dat de Spaanse belastingdienst hanteert voor de heffing van erfbelasting is precies het tegenovergestelde. Niet de woonplaats van de overledene is doorslaggevend, maar de woonplaats van de erfgenaam. De Spaanse belastingdienst is volgens die hoofdregel slechts bevoegd om erfbelasting te heffen als die erfgenaam zijn woonplaats in Spanje heeft. Als de erfgenaam in Nederland zijn woonplaats heeft is deze in Spanje dus in beginsel geen Spaanse erfbelasting verschuldigd. Op deze regel geldt echter wel weer één uitzondering: in Spanje gelegen vermogen is namelijk altijd belast met Spaanse erfbelasting, ongeacht waar de erfgenaam woont.

Waar ligt het geërfde vermogen?

Als de overledene zijn woonplaats in Nederland had (of werd geacht nog in Nederland te wonen omdat hij minder dan tien jaar weg was uit Nederland), en de Nederlandse belastingdienst dus erfbelasting mag heffen, wordt er in beginsel altijd geheven over de waarde van al het vermogen van de overledene, ongeacht waar ter wereld dit vermogen is gelegen.

Als de Spaanse belastingdienst – conform de hiervoor onder nr. 2 bedoelde Spaanse hoofdregel – bevoegd is erfbelasting te heffen (dus: als de erfgenaam zijn woonplaats in Spanje heeft) wordt in beginsel altijd geheven over de waarde van het gehele vermogen van de overledene, ongeacht waar in de wereld dit vermogen is gelegen.

Als de Spaanse belastingdienst daarentegen – conform de hiervoor onder nr. 2 bedoelde hoofdregel – níet bevoegd is erfbelasting te heffen (dus: de woonplaats van de erfgenaam ligt niet in Spanje), kan Spanje slechts erfbelasting heffen over de waarde van het in Spanje gelegen vermogen van de overledene.

Door het verschil in de regels voor het heffen van erfbelasting in Nederland en Spanje ontstaat er een zogenaamd ‘heffingsvacuüm’ tussen Nederland en Spanje. Met dit heffingsvacuüm kunnen Nederlanders die meer dan tien jaar weg zijn uit Nederland en in Spanje zijn gaan wonen een behoorlijke besparing van erfbelasting realiseren, mits zij een goed testament hebben.

Voorbeeld toepassing heffingsvacuüm

1. Henk en Dina zijn gehuwd, zijn al meer dan tien jaar weg uit Nederland en wonen in Spanje. Hun twee kinderen wonen in Nederland. In Spanje hebben zij een woning. De rest van hun vermogen staat in Nederland op de bank. Henk overlijdt. Dina erft op grond van het standaard Nederlandse langstlevende testament automatisch al het vermogen van Henk.
   In Nederland is geen erfbelasting verschuldigd omdat Henk meer dan tien jaar weg was uit Nederland. Omdat Dina in Spanje woont, wordt al het vermogen (waar ook gelegen) bij haar belast met Spaanse erfbelasting.
   
   
2. Zelfde casus, maar Henk heeft nu geen standaard Nederlands langstlevende testament (ook geen Spaans testament), maar een in Nederland getekend ‘flexibel testament’.
   Dina kiest welke bezittingen zij wil erven en welke bezittingen zij rechtstreeks aan de kinderen wil laten toekomen. Zij kiest de Spaanse woning en een deel van het in Nederland gelegen bezit. De rest vererft dan aan de kinderen. De erfenis van de kinderen is dan onbelast. Immers: er is geen Nederlandse erfbelasting verschuldigd omdat Henk meer dan tien jaar geleden is vertrokken uit Nederland, en er is geen Spaanse erfbelasting over de erfenis van de kinderen verschuldigd omdat de kinderen niet in Spanje wonen en hun erfenis niet bestaat uit Spaans vermogen. De erfenis van de kinderen valt in het heffingsvacüum.
   

Belastingbesparing door middel van een flexibel testament

Voor de Nederlanders die langer dan tien jaar in Spanje wonen en een flexibel testament hebben, is het heffingsvacuüm in feite een onbeperkte vrijstelling. Alles wat erin komt is onbelast!

Judy Tromp & Renato Zanardi