De onverzadigde voedingsmaffia

In de jaren zestig van de vorige eeuw betoogden een aantal voedingsdeskundigen dat verzadigde vetten zoveel mogelijk moesten worden vermeden. Immers, verzadigde vetten verhogen het cholesterol en zouden daarmee het risico op hartaanvallen kunnen verhogen.
Nu is het inderdaad juist dat verzadigde vetten - die vooral in vlees, eieren, zuivel, kokos en ook in olijfolie voorkomen - het cholesterol verhogen. Maar een mogelijke relatie tussen verzadigde vetten en hartaanvallen is uiterst moeilijk te bewijzen of te ontkrachten door middel van onderzoek. In feite is het zo dat door selectief te winkelen in de ontelbare gepubliceerde studies zowel voor- als tegenstanders van verzadigd vet hun gelijk kunnen halen.

De verhitte discussies gaan dus gewoon door, terwijl ondertussen welvaartsziektes de pan uitreizen ‘ondanks’ de moderne voeding waar de verzadigde vetten grotendeels zijn vervangen door koolhydraten en de door velen gezonder geachte onverzadigde plantaardige vetten.

De Tokelau eilanden in de Stille Oceaan

Zoals op vele gebieden zouden we ook op het gebied van voeding veel kunnen leren door gewoon te kijken naar wat er in het verleden is gebeurd. Een mooi voorbeeld dat een interessant licht werpt op de invloed van verzadigde vetten op onze gezondheid is wat er in de vorige eeuw is gebeurd met de bevolking van de Tokelau eilanden groep, gelegen in het midden van de Stille Oceaan.
Deze bevolking leefde tamelijk geïsoleerd, totdat er in 1963 een driemaandelijkse veerdienst met Nieuw Zeeland werd gestart waarmee de slechts 1500 inwoners geleidelijk onder invloed kwamen van de Westerse levensstijl en daarmee ook van onze voeding. Tot voor die tijd aten de eilandbewoners vooral vis, kokosnoten en wat fruit waarmee maar liefst 45% van de geconsumeerde calorieën bestond uit verzadigd vet. Over hun gezondheid valt te vertellen dat er voor 1963 een relatief hoge sterfte aan infectieziektes bestond maar dat er daarentegen nauwelijks hart- en vaatziektes voorkwamen, ondanks het zeer grote aandeel van verzadigde vetten in hun voeding!

Massale ziekte na het verminderen van verzadigde vetten

Na 1963 begon het dieet van de inheemse bevolking geleidelijk te veranderen, verminderde de consumptie van vis en kokos en nam die van op meel en suiker gebaseerde producten toe, waaronder ook fris- en fruitdranken, ingeblikt vlees en diverse andere soorten industrieel geproduceerde en vooral lang houdbare voeding vanwege de afgelegen ligging. Hierdoor nam de consumptie van verzadigd vet dramatisch af en die van koolhydraten met een factor zes toe. Ondertussen namen wat wij Westerse ziektes noemen explosief toe, zoals obesitas, diabetes, maar ook hart- en vaatziektes.

De regelmatige scheepsbevoorradingen werden echter in 1979 gedurende een half jaar verbroken door een ongewone aanhoudende reeks hevige cyclonen. Dit had tot gevolg dat de eilandbewoners ‘noodgedwongen’ weer terug moesten vallen op hun oorspronkelijke voeding, inclusief consumptie van de door alle gezondheidsautoriteiten gevaarlijk geachte verzadigde vetten. Er traden echter geen gezondheidsrampen op. Integendeel, toen eindelijk weer een schip in Tokelau kon aanleggen werd door de meegereisde journalist van de New Zealand Herald bericht dat de eilandbewoners er bijzonder fit en gezond uitzagen en dat overgewicht, diabetes en hoge bloeddruk opvallend waren afgenomen!

Nadat de scheepsverbindingen en de Westerse voedselvoorziening waren hersteld namen ook obesitas, diabetes en hoge bloeddruk weer onmiddellijk toe. Ondanks de relatieve afwezigheid van verzadigde vetten in hun moderne voeding zijn de inwoners van Tokelau ondertussen bekend als de dikste bevolking ter wereld, waarbij negen van de tien eilandbewoners leiden aan westerse ziekten zoals obesitas, diabetes en hart- en vaatziektes terwijl bijna iedereen overlijdt voor het 65ste levensjaar.

De vaak oeverloze discussies over verzadigd vet zullen nog wel even doorgaan vrees ik, al was het alleen maar omdat er grote commerciële belangen bestaan bij het handhaven van onze vrees voor verzadigde vetten. Immers, het vervangen van verzadigd vet in voeding door koolhydraten en goedkope industriële en onverzadigde plantaardige vetten is bijzonder winstgevend. Er wordt dan ook actief gesponsord door vele firma’s om wetenschappers te beïnvloeden of soms zelfs rechtstreeks om te kopen. Zo bekende de invloedrijke Harvard geleerde Fred Stare dat hijzelf en de Harvard universiteit gedurende zijn loopbaan voor maar liefst 29,6 miljoen dollar waren gesponsord door de voedingsmiddelenindustrie.

Sicilië aan de Noordzee

Maar ook ikzelf heb de invloed kunnen ervaren. Zo schreef ik op uitnodiging van Albert Heijn eerder dit jaar een stukje in hun blad Allerhande over gezonde en ongezonde vetten, waarbij ik vermeldde dat transvetten - die onder meer in margarines worden verwerkt - ongezond zijn. Wie schetst mijn verbazing dat de dag nadat het blad was verschenen de directie van Albert Heijn door hun collega’s van de grootste margarineproducent dringend werd geadviseerd om William Cortvriendt niet meer in hun blad te laten schrijven. Maar daar stopte het niet mee. In ‘mijn’ tv serie Hoe word ik 100 liet ik voor alle deelnemers de verpakte en vetarme voeding vervangen door verse en volvette producten. Zo was in de ongecensureerde versie te zien dat ik met een deelneemster boodschappen deed en haar aanraadde de margarine voortaan te vervangen door roomboter. U heeft dit onderdeel echter nooit kunnen zien omdat in de tv serie deze scene onder grote druk is weggehaald. Maar daarmee was het nog niet gedaan. Door de uitzendende omroep MAX was georganiseerd dat de deelnemers en ik de spectaculaire verbeteringen in hun gezondheid zouden komen uitleggen in diverse talkshows, bij zowel de publieke als de commerciële omroep. Op het laatste moment werd hier een grote streep doorgehaald en werd de productiemaatschappij van de talkshows onder druk gezet om ons niet uit te nodigen. Bovendien werden zij op diezelfde dag door de omroep MAX op de hoogte gesteld dat er geen beeldmateriaal van de tv serie meer aan talkshows ter beschikking zou worden gesteld. Ik realiseerde me dat de publieke en commerciële omroep er veel aan is gelegen om de relatie met de grote adverteerders goed te houden. Ook al gaat dat ten koste van uw gezondheid.
Siciliaanse toestanden? Inderdaad, ook in Nederland.

Kosta redactie