El Sur de Picasso – tentoonstelling Picasso museum

We hadden zoiets van: “Nou ja, het Picasso museum is zo bekend, daar is iedereen natuurlijk al geweest”. Maar toen ik de opzet van de tentoonstelling “Picasso´s Zuiden” las: “een blik op de geschiedenis van de Spaanse kunst”, met als doel een synthese van de geschiedenis van de Spaanse kunst, door de werken van Picasso te plaatsen naast waardevolle archeologische kunstwerken en oeuvres van Spaanse meester-schilders zoals Velazquez, Goya, El Greco, e.a., veranderde ik van mening.

Het was een artistieke reis door de tijd van de vroeg-Iberische kunst naar de klassieke oudheid en Barok. Een reis die eindigt met de in Málaga geboren multifunctionele artiest. Een icoon van de moderne tijd en een leidende figuur voor zijn tijdgenoten uit de 20e eeuw.

Het was wel even zoeken in dat prachtige voormalige paleis met zijn vele zalen rond een vierkante patio. We belandden eerst in de normale collectie, maar aangezien we daar alleen maar Picasso zagen, vroeg ik waar de tijdgenoten (uit)hingen. We moesten naar boven. Gelukkig was er een lift. Het 2e deel van de 204 werken was trouwens wel weer beneden, maar dan links om de hoek.

Het bord met “El Sur de Picasso” stond 25 meter naar achteren in de zijgang waar de tentoonstelling was. Eenmaal binnen bleek het geheel zeer goed georganiseerd. Elke zaal had een nummer en een titel en een bewaker die je zo gauw als je per ongeluk over de streep stapte om een beschrijving te lezen, je waarschuwde om een stapje terug te doen. Ook hingen er grote borden met nadere informatie over de inhoud van de zaal. Je kreeg hierdoor ook een heel goed beeld van de opvattingen van de schilder.

In de eerste zaal bijvoorbeeld hingen kubistische vrouwenportretten, wat mijn begeleidster de opmerking ontlokte: “Wat moet ik nou met een groene vrouw met een lange puntneus en een mond aan de onderkant, het zegt me niets”. Waarop ik, dankzij de zojuist gelezen informatie kon antwoorden: “Picasso schildert zoals hij de innerlijke vrouw beleeft en niet de uiterlijke schone schijn. Hij wil doordringen tot de kern van de mens”. “Nou, dan is deze geportretteerde vrouw vast een wijsneus die je de mond moet snoeren”, zei mijn vriendin.

Maar bij de klassieke etruskische vrouwenhoofden was ze stil. En gelukkig kon het beroemde schilderij van Picasso uit zijn vroege periode “Vrouwen rennend langs het strand” haar wel bekoren. Een vrolijk, kleurrijk schilderij waar je met plezier naar kijkt, je zou zo mee willen hollen. Het hangt na 3 februari weer in het Museo de Málaga.

Wat mij vooral opviel bij zijn vrouwenportretten was de excentrieke manier waarop hij net altijd een beetje rebels alle bestaande regels en normen overtreedt. Juist daardoor weet hij je te boeien. Geen vrouw met twee glanzende bruine ogen, maar met één rood en één lichtblauw en een driehoekige kraag, half groen, half roze, een roze hoed en een groene halsdoek. En wat zei mijn vriendin: “Een chique dame, die in een Parijs café-chantant een glaasje anisette drinkt.”

Er was ook een schilderij waarop volgens mij Picasso allerlei ronde lijnen en cirkels met een passer had getrokken en daar met rode, groene en blauwe verf in had gewerkt. En wat was het resultaat? Een vrouw met geheven armen, zoals de titel ook aangeeft, en een ovaal gezicht in het midden, de vingertjes buiten de lijntjes. Echt Picasso, zo buiten de lijntjes.

Wat mij in de eerste zaal het meest trok was de vitrine met kleine votiefbeeldjes uit de prehistorie, gevonden in rotsgraven of grafheuvels in Zuid- en Zuidwest-Spanje. Ze droegen soms een offer bij zich: fruit of bloemen, om de goden bescherming, genezing of geluk te vragen.

Ik zag ook nog een portret van een kind, geschilderd op een half rond gebogen stuk hout, wat mij deed denken aan een oud Egyptisch werk, maar het was een vroege Picasso. Dan was er nog een tekening van twee kussende vrouwen in een leunstoel, zeer sensueel, ook echt Picasso. Hij heeft per slot heel wat vrouwen versleten, soms letterlijk. De erotiek komt wel vaker om de hoek kijken in de volgende zalen.

Nu, dat was dan zaal één van de veertien, dus ga ik in vogelvlucht verder. Van “La mirada mágica” zoals de titel van zaal één luidde naar de volgende zalen en uiteindelijk naar zaal veertien waar we heerlijk op plastic stoeltjes konden kijken naar de film “El sombrero de tres corones”, een ballet op muziek van Manuel De Falla, uitgevoerd door een beroemd Russisch ballet, waarvoor Picasso de maquette, de coulissen, de set en de kostuums heeft ontworpen. Heerlijk genieten...

Eén van de eerste voorbeelden waarin de visie van Picasso tegenover een artefact van de prehistorie werd gesteld, was het beeldje van een stier die zijn maaltijd lekker rustig ligt te verteren. Dit is ook meteen de minst afwijkende reactie van Picasso. Alleen de horens van de prehistorische stier zijn meer provocerend. In veel mediterrane landen geldt de stier ook als een heilig dier en werden goden soms afgebeeld met een stierenkop. In de Griekse oudheid was de stier vooral een symbool van agressie, in later tijden meer van fysieke en seksuele kracht en onsterfelijkheid. En zo komen we bij de stierengevechten, ook een favoriet onderwerp van Picasso. Er hing een enorm kleurig schilderij van een stervende toreador met zijn hoofd hangend tussen de horens van een woeste stier.

En zo komen we bij de minotaurus, half man, half stier uit de Griekse mythologie. We zagen diverse litho´s van deze mythologische figuur. En langs de muur van de tweede zaal hing een serie litho´s. De eerste was een figuratief groot en krachtig, natuurlijk afgebeelde stier. De laatste bestond uit slechts één lijn, de essentie van de stier. Picasso heeft zelf ooit gezegd: “Een natuurlijke weergave kost me veel tijd, maar de essentie weergeven kost me mijn hele leven”.

We gaan nu naar het jaar 1660. De tijd van Pedro de Mena, een beeldhouwer uit de 17e eeuw, die heel veel Madonna´s heeft gemaakt. We zagen de Madre Dolorosa, geleend van het museum van Málaga, een glad en glanzend beschilderd beeld, een echte zuivere, heilige Maria in verdriet verstild.

Picasso geeft zijn rauwe visie op Dolorosa, in een schilderij met een vervormd vrouwengezicht, met zo´n verschrikte uitdrukking in haar ogen, met kruisjes van pupillen, ogen waaruit twee tranen druppelen en een van afgrijzen vervulde open mond… Alle verschrikkingen die een mens met afgrijzen kunnen vervullen komen hier tot uiting. Een grotere tegenstelling ben ik in deze twee afbeeldingen van hetzelfde begrip (Dolorosa) niet tegengekomen in deze tentoonstelling.

Er is nog veel meer te zien, ga vooral kijken, de tentoonstelling duurt tot 3 februari 2019. Volgende keer vertel ik meer over deze tentoonstelling. Er is nog heel veel te vertellen over Picasso en zijn benadering van de kunst van prehistorie tot en met de 20e eeuw.

Museo Picasso Málaga

Adres:

Museo Picasso Málaga
Palacio de Buenavista
c/ San Agustín, 8
29015 Málaga, España

Tel: (34) 952 12 76 00
info@museopicassomalaga.org

Prijzen:

• Algemeen: € 6,50
• 65 plussers: € 4,00
• Tot 16 jaar: gratis
• De laatste twee uren op zondag is de toegang gratis voor iedereen
  

Else van Velthuijsen