Gezichtsblindheid

Iedereen heeft wel eens meegemaakt dat je in de supermarkt boodschappen aan het doen bent en iemand vanaf een afstandje enthousiast naar je zwaait. Je hebt geen idee wie het is, je pijnigt je hersenen wie die persoon toch kan zijn. “Is het een ouder van school, misschien iemand van je werk?” Om de andere persoon niet te beledigen zwaai je vrolijk terug en hoop je dat de persoon vooral niet naar je toe komt, want dan sla je een flater. Wat als dit soort situaties zich contant voordoen?

Toen ik een jaar of tien was nodigden mijn ouders elk weekeinde vrienden uit om bij ons thuis te komen eten. Het was altijd een gezellige drukke boel en mensen liepen af en aan. Vaak kwamen gasten een praatje met mij maken. Ik had ze volgens mijn moeder al diverse keren ontmoet bij verschillende aangelegenheden, maar ik had meestal geen flauw idee wie er voor me stond. Goed opgevoed gaf ik een hand en stelde me voor. “Maar meisje, je weet toch wel wie we zijn, een paar maanden geleden hebben we je nog gezien bij het feestje van die of die.” “O, ja”, stamelde ik dan, “nu weet ik het weer”, maar ik herinnerde me het helemaal niet. Pas als ze me vertelden waar de conversatie over ging, kon ik ze weer plaatsen. Opeens wist ik dan ieder detail wat er gezegd was. Mijn moeder was in die tijd van mening dat ik altijd in mijn eigen wereldje leefde en besteedde weinig aandacht aan het feit dat ik moeilijk mensen herkende. Het zou vanzelf wel over gaan. Maar het ging niet over.

Als volwassene heb ik nog altijd moeite met het herkennen van gezichten. Als ik iemand buiten zijn “context” ontmoet, dan loop ik die persoon vaak straal voorbij. Dat kan op sociaal gebied heel onhandige situaties met zich meebrengen. Als ik bijvoorbeeld aan het begin van de week een uitgebreid gesprek heb met mijn advocate over een lastige legale kwestie, en ik kom haar plotseling op een vrijdagavond in een mooie jurk tegen op een cocktail party, dan herken ik haar niet. Als het klassenhoofd van mijn zoontje opeens bij mij in de wachtkamer zit bij de dokter, dan valt bij mij het kwartje ook niet.

Een tijd geleden zat ik te kijken naar een voetbalwedstrijd van mijn zoontje en ik had grote moeite om mijn zoon te onderscheiden. Zoveel jongetjes van dezelfde leeftijd op het veld, al die jonge gezichtjes leken in mijn ogen allemaal op elkaar. Ik leerde mijzelf aan om mijn zoon te herkennen aan zijn lange zwierige armen en zijn lange dunne gestalte. Hij loopt met een soort stoer hupje, net als een speelse puppy en dat hielp me ook om hem te herkennen. Als ik me niet gefocust had op deze kenmerken, zou ik zomaar de verkeerde jongen aanmoedigen op het veld.

Mijn ex-man had een slim trucje bedacht. Altijd als we samen op een feestje kwamen zei hij heel correct en uitdrukkelijk als we iemand tegen kwamen: “Hoe gaat het met u mevrouw de Jong van bedrijf zus en zo.” Ik wist dan direct wie we voor ons hadden.

Veel mensen dachten dat ik arrogant was, of een dromer omdat het me tijd kostte om erachter te komen wie er voor me stond. Vaak herkende ik de mensen pas aan hun stem. Een moeder van een meisje uit de klas van mijn zoon heeft me eens op een feestje bekend dat ze precies hetzelfde probleem had. Ze had het uit schaamte bijna niemand in haar leven verteld. Ze was actrice en ex-model en ze had grote problemen gehad in haar carrière met het herkennen van gezichten.

Soms vraag ik me af waarom ik moeite heb met het herkennen van gezichten, maar wel direct zie dat de buren een nieuwe tafel hebben aangeschaft van IKEA. Objecten en voorwerpen herken ik gelukkig wel zonder problemen. Stel je voor dat ik een tafel niet van een stoel zou kunnen onderscheiden. Dat zou pas problematisch zijn. Blijkbaar zijn er bepaalde gebieden in de hersenen actief bij het waarnemen van gezichten en andere bij het waarnemen van objecten.

Toen ik mijn probleem eens voorlegde aan een neuroloog, vertelde hij me dat ik leed aan een lichte vorm van prosopagnosie. “Prosopon” is Grieks voor gezicht en “Agnosia” betekent onwetendheid. Dus met andere woorden gezichtsblindheid, het niet kunnen herkennen van gezichten. Sommige mensen zijn ermee geboren en andere hebben het na een ongeval of een ziekte. Eén op de vijftig mensen schijnt het te hebben. Grote vraag waarom je dan zo weinig van het probleem hoort. Waarschijnlijk omdat de meeste mensen (net zoals ik) zichzelf trucjes hebben aangeleerd.

Mocht ik u in de toekomst spontaan voorbij lopen. Wees niet boos, ik leid aan prosopagnosie.

Nathalie Stigter