Help, mijn kind is te dik!
17 November 2017
We herkennen allemaal wel het beeld van een ouder met een jengelend klein kind waarbij de rust wordt hersteld door het kind snoep of een blikje frisdrank toe te stoppen. Stel dat de ouder in plaatst van de zoetigheid het kind een sigaret laat opsteken. U zou waarschijnlijk hevig verontwaardigd zijn en geneigd zijn de kinderbescherming te verwittigen. Maar wat als ik u zou vertellen dat de toegestopte zoetigheid voor het kind even ongezond is als het opsteken van een sigaret?
Europees onderzoek uit 2011 toonde aan dat in Nederland ruim 27% van alle kinderen in de laatste jaren van de basisscholen van 10 tot 12 jaar te dik zijn en lijden aan overgewicht of obesitas. In de VS - vaak een toekomstvoorspeller voor ons op dit gebied - hebben we het over een derde van de kinderen die te dik zijn. Alle partijen zijn het erover eens dat de toename van kinderobesitas als bijzonder alarmerend moet worden beschouwd. We weten namelijk uit ervaring dat hoe langer overgewicht en obesitas bestaan, hoe moeilijker het is om er weer van af te komen en hoe groter de kans is op ernstige complicaties waarbij we het natuurlijk hebben over diabetes, hartaanvallen, gewrichtspijnen, kanker en dementie. Het laat zich daarom ook gemakkelijk raden waar deze kinderen met gewichtsproblemen op af koersen, namelijk precies dezelfde complicaties als die we bij volwassenen zien, maar dan al op relatief jonge leeftijd met het vooruitzicht van chronische ziektes gedurende mogelijk vele tientallen jaren, gevolgd door vroegtijdig overlijden.
Een van mijn beste vrienden, Dr. David Thoele in Chicago, is opgeleid als kindercardioloog in de jaren tachtig waarbij toen de nadruk van zijn specialisatie lag op aangeboren hartafwijkingen. Zijn praktijk is totaal veranderd. Hij ziet nu doorlopend veel te dikke kinderen die hij moet behandelen voor hoge bloeddruk, vaak als gevolg van eerder opgetreden diabetes type 2, een aandoening die tijdens onze opleiding tot arts nog werd aangeduid met ‘ouderdomsdiabetes’. Het is duidelijk dat we hier met een ramp in wording te maken hebben die ditmaal onze kinderen betreft.
Velen zijn van mening dat overgewicht bij kinderen voor een belangrijk deel het gevolg is van te weinig lichaamsbeweging. Immers, videospelletjes, computers en mobiele telefoons hebben op grote schaal het spelen op straat vervangen. De onderzoeksresultaten zullen echter velen verrassen. Er bestaat namelijk geen enkele relatie tussen de mate van bewegen bij kinderen en het al of niet te dik worden! Bovendien bleek ook nog eens dat afvalprogramma’s bij kinderen met vetarm eten en onder andere caloriearme toetjes en snacks geen enkel effect hadden.
Anders was de aanpak in een groot Australisch onderzoek waarbij de helft van de kinderen zich gedurende vier jaar onthield van het drinken van fris- en vruchtendranken en het eten van snacks. En ditmaal was er wel een duidelijk positief resultaat. Het bleek dat er in de groep kinderen die niet snackten en geen fris- en vruchtendranken meer dronken veel minder nieuwe gevallen van obesitas waren en dat de voorheen al aanwezige obesitas duidelijk was afgenomen!
De conclusies zijn duidelijk: Gebrek aan lichaamsbeweging is geen oorzaak van overgewicht en van meer bewegen ga je dus ook niet afvallen. Bovendien voorkomen de officiële vetarme en caloriearme voedingsadviezen het ontstaan van obesitas niet en verminderen het reeds bestaande overgewicht ook al niet. Verder is het wreed en waarschijnlijk ook rechtstreeks ongezond om kinderen niet gewoon te laten eten totdat ze verzadigd zijn. Wat wel helpt zijn maatregelen die steeds weer aantonen dat daarmee de oorzaken van overgewicht en obesitas worden aangepakt, namelijk vers en volvet eten, het drastisch beperken van industrieel bewerkte koolhydraatrijke voeding en het volledig schrappen van frisdranken, energie- en sportdranken, fruitdranken, ontbijtgranen, magere of halfvolle zuivel en zoete tussendoortjes.
Een logische volgende stap is natuurlijk om ook snoep te verbieden. Dit is weliswaar een heel mooi voornemen, echter kinderen vinden snoep gewoon erg lekker en het kan bijzonder onfair (en waarschijnlijk ook onmogelijk) zijn om een kind dit genot volledig te ontzeggen. Bedenk dat hier een verstandige oplossing mogelijk is. In fris- en vruchtendranken zitten maar liefst vier suikerklontjes suiker per glas. Wanneer deze verkeerde dranken - waarvan soms meerdere glazen per dag worden gedronken - volledig worden vermeden, kan het een verstandige beloning zijn om toch af en toe snoep van beperkte omvang toe te laten. Doe dit dan wel onmiddellijk na de maaltijd en niet als snack tussendoor, omdat dit laatste ervoor zorgt dat de opslag van vetten in het vetweefsel ook tussen de maaltijden de hele dag blijft doorgaan.
Bij sigaretten werd de consument op een bepaald moment wijsgemaakt dat filtersigaretten minder schadelijk zouden zijn. Bij frisdranken wordt ons nu light met zero calorieën opgedrongen als het gezonde alternatief. Laat ik u uit uw slaap ontwaken. Een hele serie onderzoeken reeds vanaf 1986, toont aan dat deze light varianten minimaal even dik- en ziekmakend zijn als de suikerhoudende frisdranken.
Zoete tussendoortjes en vooral frisdranken met suiker of kunstmatige zoetstoffen zijn bijzonder ongezond en het geeft te denken dat we deze vaak gebruiken om onze kinderen te verleiden tot gewenst gedrag terwijl we ze daardoor chronisch ziek maken. Of zoals de invloedrijke Amerikaanse politicus Tom Vilsack verwoordde: “De toename van obesitas onder kinderen zet de gezondheid van een hele generatie op het spel.”