Het Tweetrapstestament
28 Maart 2021
Bij een tweetrapstestament is de echtgenoot in eerste instantie de enige erfgenaam. De kinderen zijn dan (nog) geen erfgenamen. Voor de kinderen hoeft dan zowel in Nederland als in Spanje nog geen erfbelasting te worden betaald bij het overlijden van de eerste echtgenoot.
Het ‘standaard’ langstlevende testament in Nederland : erfbelasting verschuldigd over de kindsdelen
Als bij het overlijden van de eerste echtgenoot de kinderen wél tot erfgenamen zijn benoemd (samen met de langstlevende echtgenoot), hetgeen het geval is bij een ‘standaard’ Nederlands langstlevende testament, dan moet over de erfdelen van de kinderen in beginsel al Nederlandse erfbelasting worden betaald. Dit terwijl de kinderen op grond van zo’n standaard langstlevende testament hun erfdeel alleen nog maar op papier ontvangen, namelijk in de vorm van een vordering op de langstlevende echtgenoot, welke vordering pas opeisbaar is bij overlijden van deze langstlevende echtgenoot.
De vordering van een kind is volgens de Nederlandse belastingdienst geld waard, en het kind heeft in de ogen van de Nederlandse erfbelasting gewoon geërfd. Als de waarde van het erfdeel op papier hoger is dan de voor een kind geldende Nederlandse erfbelastingvrijstelling (thans € 21.282,-), dan is dat meerdere belast.
Een echtgenoot heeft in Nederland een veel hogere vrijstelling voor de heffing van erfbelasting: thans € 671.910,-. De langstlevende echtgenoot krijgt bij een standaard langstlevende testament alle bezittingen en schulden van de overledene. De door de langstlevende verkregen erfenis bestaat dan uit de waarde van deze door de overleden echtgenoot nagelaten bezittingen en schulden minus de waarde van de papieren erfdelen (vorderingen) van de kinderen. Als dit saldo binnen de genoemde vrijstelling blijft wordt de langstlevende echtgenoot in Nederland niet belast met erfbelasting. De Nederlandse erfbelasting is dus gezien de lage vrijstelling voor kinderen in Nederland vaak beperkt tot de erfbelasting die moet worden betaald over de papieren erfdelen van de kinderen.
De Nederlandse erfbelasting over de ‘kindsdelen’ kan worden voorkomen door een tweetrapstestament
Bij een tweetrapstestament is in eerste instantie alleen de echtgenoot erfgenaam. De kinderen worden pas erfgenamen in de ‘tweede trap’: dus als ook de langstlevende echtgenoot overlijdt. De kinderen zijn dan erfgenamen in twee nalatenschappen tegelijk (die van de eerstoverleden echtgenoot en die van de langstlevende echtgenoot).
De langstlevende echtgenoot erft dus in eerste instantie de gehele nalatenschap, en daar staan dan geen ‘papieren schulden’ aan de kinderen tegenover waarover de Nederlandse belastingdienst erfbelasting zal willen heffen. Als de waarde van de nalatenschap lager is dan de voor een echtgenoot geldende erfbelastingvrijstelling (thans € 671.910,-), dan wordt er in Nederland dus geen erfbelasting geheven.
Erfbelasting in Spanje bij een ‘standaard’ langstlevende testament
Spanje heft niet over de erfdelen van de kinderen als dat slechts ‘papieren erfdelen’ zijn. In Spanje wordt slechts de erfgenaam die de bezittingen feitelijk in handen krijgt belast. In het geval van een ‘standaard’ langstlevende testament is dat de langstlevende echtgenoot.
Dit is uiteraard ook het geval bij een tweetrapstestament: de echtgenoot is dan immers ‘in de eerste trap’ de enige erfgenaam. Dus als de waarde van de nalatenschap óók binnen de in Spanje voor een echtgenoot geldende erfbelastingvrijstelling blijft, dan vindt er óók geen erfbelastingheffing plaats in Spanje. Als de langstlevende echtgenoot ten tijde van het overlijden in Nederland woont worden alleen de Spaanse bezittingen met Spaanse erfbelasting belast. Als de langstlevende echtgenoot in Spanje woont worden alle bezittingen (waar ook ter wereld gelegen) met Spaanse erfbelasting belast. Elke Spaanse regio (Comunidad) heeft eigen erfbelastingvrijstellingen vastgesteld, en er zijn zeer grote verschillen tussen de verschillende Comunidades.
Conclusie
Het tweetrapstestament kan in bepaalde gevallen zowel Nederlandse erfbelasting als Spaanse erfbelasting voorkomen bij het overlijden van de eerste echtgenoot: de waarde van de nalatenschap moet in die landen dan onder de voor een echtgenoot geldende erfbelastingvrijstelling vallen.
Voor de Nederlandse erfbelasting geldt daarbij: alle nalatenschapsgoederen en schulden van de overledene zijn belastbaar, waar ter wereld ze ook zijn gelegen. Als de overledene tien jaar of langer vertrokken was uit Nederland (emigratie) is Nederlandse erfbelasting echter niet meer aan de orde.
Voor de Spaanse erfbelasting geldt:
(a) woont de echtgenoot buiten Spanje dan worden alleen de Spaanse bezittingen en schulden in Spanje met erfbelasting belast.
(b) woont de echtgenoot in Spanje, dan worden alle nalatenschapsgoederen en schulden belast, waar ter wereld ook gelegen.
De in Nederland voor de echtgenoot geldende erfbelastingvrijstelling is momenteel € 671.910 (2021). Deze vrijstelling kan onder omstandigheden lager zijn. Dit is afhankelijk van de waarde van het nabestaandenpensioen dat een echtgenoot door overlijden ontvangt.
Tot slot
Erfbelasting is slechts één aspect van ‘nalatenschapsplanning’. Laat u altijd goed informeren over de vele andere aspecten: de voordelen, de nadelen en de valkuilen van de verschillende soorten Nederlandse langstlevende testamenten in Spanje.