Papieren erfdelen kinderen gaan vóór legaat tweede echtgenoot
2 Juni 2015
Als iemand overlijdt met achterlating van echtgenoot en kinderen, en met een Nederlands langstlevende testament, dan krijgt de echtgenoot alle eigendommen op naam. De kinderen kinderen krijgen hun erfdeel in de vorm van een vordering op de echtgenoot. De kinderen hebben pas recht op uitkering van hun vordering/erfdeel als ook de echtgenoot is overleden.
In Nederland worden die vorderingen nog wel eens laatdunkend ‘papieren erfdelen’ genoemd. Ik kom in mijn praktijk zelfs weduwen en weduwnaars tegen die mij in het gesprek toevertrouwen dat de kinderen afstand hebben gedaan van hun erfdelen. Zo hebben zij het dan begrepen, omdat er niets hoeft te worden uitbetaald aan de kinderen. Maar dat een dergelijke papieren erfdeel wel degelijk iets is waarmee de langstlevende echtgenoot rekening moet houden blijkt uit het volgende.
Praktijkgeval
Wanneer u na het overlijden van uw eerste partner bent hertrouwd, en u uit dat eerste huwelijk kinderen heeft, dan moet u zich realiseren dat uw tweede echtgenoot behoorlijk in de kou kan komen te staan wanneer u zelf komt te overlijden. Die situatie ontstond toen een man overleed en het huis waarin hij met zijn tweede vrouw woonde onderdeel van zijn nalatenschap was. De kinderen uit zijn eerste huwelijk eisten hun vorderingen ter grootte van hun erfdelen in de nalatenschap van hun moeder op, met daar bovenop de rente die hierop na het overlijden van hun moeder was bijgeschreven, een en ander conform het testament van hun moeder.
Legaat van een recht van gebruik en bewoning
De tweede echtgenote was in het testament van de man tot executeur benoemd en kreeg als legaat het recht van gebruik en bewoning van de woning. Een recht van gebruik en bewoning is een soort recht van vruchtgebruik met hieraan een aantal beperkingen verbonden die er onder andere voor zorgen dat dit recht niet verkocht kan worden aan een derde. De kinderen verkrijgen de eigendom van de woning, en de langstlevende mag levenslang gratis blijven wonen. Het betreft een heel vaak toegepaste oplossing als het gaat om tweede huwelijken. De tweede echtgenoot moet immers wel een dak boven zijn hoofd hebben, maar verder niets want het vermogen moet uiteraard binnen de familie blijven.
Wat gaat voor? De papieren erfdelen of het legaat?
Toen de man overleed bleek in zijn nalatenschap echter niet voldoende geld aanwezig om de destijds door hem schuldig gebleven erfdelen aan de kinderen af te lossen.
De vraag was nu of de tweede echtgenote van de man gedwongen kon worden om mee te werken aan de verkoop van het huis, zodat uit de verkoopopbrengst de papieren erfdelen van de kinderen konden worden afgelost. Als zij hiertoe gedwongen kon worden zou zij kunnen fluiten naar haar woonrecht. Met andere woorden: wat gaat voor? De papieren erfdelen of het legaat?
De wet is helder
De wet is er helder over. Ten eerste geldt op grond van de wet dat legaten moeten worden gezien als schulden van de nalatenschap. De erfgenamen moeten deze schulden dus voldoen. Voorts staat er in de wet dat schulden van de nalatenschap uit legaat pas kunnen worden voldaan als eerst alle andere schulden van de nalatenschap kunnen worden betaald. De schulden uit legaat komen ná de overige schulden van de nalatenschap. In dit geval leidt het er toe dat de vorderingen (de papieren erfdelen) die de kinderen op de nalatenschap hebben voorgaan op de vordering van de tweede echtgenote op basis van het legaat. De tweede echtgenote moet zodoende haar medewerking verlenen aan de verkoop van de woning.
Conclusie
De vorderingen die de kinderen erven van hun eerstoverleden ouder is een keihard recht op uitbetaling van de erfdelen nadat hun langstlevende ouder is overleden. Dat is niet anders als u in Spanje woont! Vaak is het bedrag van die vordering nooit vastgesteld. Ook wel een “beetje dom” van de langstlevende echtgenoot, want dat betekent niet dat hij niet bestaat. De kinderen kunnen gewoon verlangen dat deze achteraf alsnog wordt vastgesteld, hetgeen natuurlijk geen eenvoudige klus is.