Koffie, van zuid naar noord

Iedere keer dat we na een heerlijk lang verblijf aan de Costa weer met de auto naar huis gaan in Nederland, valt het ons ook onderweg op: lekkere koffie in Spanje. Met wijnproeverswoorden: rond, vol, stevig en toch zacht. Altijd met persoonlijk tintje gezet vanuit een luidruchtige koffiemachine die een hele investering moet zijn geweest. Wat een tijd zal er overheen gaan om de kosten eruit te halen aangezien de koffie immers zo spotgoedkoop is. Na een vrolijke groet verandert het gereserveerde gezicht achter de toonbank altijd weer in een lekkere lach.

In Frankrijk wordt het al wat minder, zowel de gezichten als de koffie. Keuzes maken. Welke automaat uit welke rij. Welk merk koffie. Geen idee, ken ze niet. Als je geen suiker wilt, heb je gerede kans dat je het er toch in krijgt als je niet goed oplet. Als je er zelf een zoetje in doet, kun je fluiten naar een roerdingetje, lepeltje of staafje. (Een in Nederland gebruikelijk stokje is het ergst want die zijn zo dun dat er met roeren niets gebeurt. Lukt alleen met een paar tegelijk).

Als we in Nederland de grens overgaan, wordt het anders maar niet leuker. Overal automaten die steeds weer net even anders zijn. Eerst studeren hoe het moet en kan. Bij grote tankstations is er ook wel een toonbank waar je nog kunt kiezen voor een persoonlijker bakkie. Maar elke koffie kost dubbel zoveel als in Spanje.

Naar het toilet? Dan moet je eerst betalen. Daarna kun je met het hopeloze toilet-bonnetje 50 cent korting krijgen op iets wat je er koopt. De korting krijg je niet bij de koffieautomaat maar wel bij de toonbank. En dan kom je erachter hoe gul het is, want bij de toonbank is de koffie gewoon 50 cent duurder. Knap bedacht maar een kille boel. Eenmaal dacht ik: Nou, als jullie dit zo doen, dan ga ik maar even iets kleins kopen voor mijn bonnetje. Zo van, mij krijg je niet. Toen ik het rolletje snoep aan de kassier gaf, zei hij: Ach mevrouw, de korting geldt hier niet voor. Met rode koontjes betaalde ik het volle pond.

De automaat

Langs de Nederlandse snelweg gauw even een kop koffie halen van het tankstation. Altijd opletten of ik wel het goede formaat beker onder de tap zet. Ik zie toch werkelijk niet welk formaat in het echt bij welke beker op het scherm hoort. Het is dus vaak een gokje. En riskant. Als ik een te kleine neem, kan íe overlopen. Een te grote wordt vast onder de tap kapot geperst. Bij de automaten stond een grote oudere heer van een jaar of 85, misschien wel 90. Ik ging naast hem staan bij de andere automaat en bestudeerde mijn lastige keuzes bij het te grote aanbod van formaten en teveel verschillende benamingen voor koffie. Welke komt het dichtst bij een gewoon bakkie? Meneer had een wc-bonnetje in de hand (raar dat dat plots iets verraadt over iemands recente verleden). Hij drukte het papiertje tegen de automaat, steeds net even anders. Hij vroeg mij niks. Ach gossie, als ik dergelijke hulpeloosheid zie van iemand op hoge leeftijd die in onze ingewikkelde geautomatiseerde wereld geacht wordt mee te doen en niet om hulp vraagt, dan kom ik natuurlijk ongevraagd in actie.

Ik zei dan ook dat het bonnetje helaas niet gold voor de automaten maar alleen korting gaf bij de toonbankkoffie. Hij keek me aan en zei: “Jawel hoor, dat kan hier wel.” En hij wees op een klein apparaatje dat op de voorkant van de automaat zat. Dat kon het kortingsbonnetje screenen. Nou ja zeg. Zijn imago veranderde voor mij op slag. Ik was onder de indruk, want zelf had ik dat nooit opgemerkt. Sinds wanneer was dat zo? Het apparaatje was onopvallend zonder tekst.

Maar goed, meneer bleef er maar mee zwaaien. Misschien was hij niet vlug genoeg want zodra hij het bonnetje ervoor hield, was zijn keuze op het scherm alweer weg. Opnieuw kiezen dus, supersnel het bonnetje ervoor. Ondersteboven, achterstevoren. Het lukte niet. Inmiddels was ik er wel achter dat hij van het type zeer zelfstandig en onafhankelijk was, want hij keek me niet aan, laat staan met hulpeloze blik.

Ik stelde voor er iemand bij te halen. Ging hij niet op in. Dan maar zonder korting. Toen kwam een medewerkster naar ons toe, trok het bonnetje uit zijn handen en hield het voor het apparaatje, maar -hoe verzin je het- op geruime afstand! En ja, toen kon hij alsnog zijn keuze maken. Meneer kreeg zijn koffie in zijn perfect passend bekertje, groette en zei: Tjonge jonge, hier heb ik helemaal geen tijd voor op mijn vrije dag.

Ik bedankte de medewerkster, die zei: “Ach mevrouw, u kunt misschien beter naar de toonbank. Daar tappen we ze ook.” Maar ik wilde afmaken waar ik begonnen was. Pakte op de gok een kartonnen beker, betaalde met mijn bankpasje en maakte mijn keuze. Een dubbele espresso dan maar. Duur maar het voelde verdiend. Het bodempje koffie wat onderin lag, daagde me uit om er alsnog een paar cups koffiemelk in te doen plus veel suiker en ach ook nog wat kostbare zoetjes. Ik hield me in.

Oh, wat kan ik me verheugen op het lawaai van de koffiemachines aan de Costa…

Jannie Bunk