Levenstestament in Spanje – deel 4: aan wie legt de gevolmachtigde rekening en verantwoording af?
6 Februari 2018
Bij het benoemen van een gevolmachtigde is het raadzaam om daarbij vast te leggen dat deze gevolmachtigde rekening en verantwoording moet afleggen. In onze praktijk zien wij helaas dat er – zeker aan de Spaanse Costa’s waar veel ouderen wonen – personen zijn die op grove wijze misbruik maken van deze ouderen. De navolgende casus is in de kern op waarheid gebaseerd. De personen en omschrijvingen zijn fictief.
Casus
Jan de Lange genoot na zijn pensioen van een rustig leven aan de Costa del Sol. Als oud KLM-piloot had hij een zeer goed pensioen. Na het overlijden van zijn echtgenote bracht hij zijn laatste levensjaren door in een appartement in Fuengirola. Hij was 92 toen hij overleed. Hij en zijn echtgenote hadden geen kinderen en hij had de kinderen van zijn broer en zuster tot zijn erfgenamen benoemd.
Jan was al jarenlang slecht ter been, en liet alles wat hij nodig had gewoon bezorgen. Hij had een dame voor zijn boodschappen, zijn avondeten werd gebracht door het restaurant onderin het appartementsgebouw waar hij woonde en zijn administratie werd gedaan door een gestor die hem periodiek thuis bezocht. Als hij de deur uitging belde hij een taxi.
Zijn geestelijke en fysieke gesteldheid gingen de laatste jaren echter langzaam maar zeker achteruit, zodanig dat er bij de bank een bankvolmacht werd geregeld voor de dame die de boodschappen deed, de gestor die de administratie zonder overleg in orde maakte, en waardoor Jan uiteindelijk zijn huis helemaal niet meer uitkwam.
Na het overlijden van Jan zag de notaris die zijn nalatenschap moest afwikkelen in de bankafschriften dat er naast de gebruikelijke incasso’s vreemde bedragen waren afgeschreven. Zo zag hij dat er - naast de periodieke afschrijvingen van het restaurant onderin het gebouw – luxe etentjes waren betaald elders aan de Costa. Zijn nieuwsgierigheid was gewekt en hij zette zijn onderzoek voort. Tot zijn grote verbazing ontdekte hij op een van de bankafschriften dat er een bedrag van 240.000 euro was overgeschreven naar een onbekende bankrekening. Lang verhaal kort: verdergaand onderzoek leerde dat dit bedrag door de dame die de boodschappen deed op eigen initiatief was overgeboekt naar de rekening van haar vader in een ander Europees land. De notaris en de erfgenamen hebben onmiddellijk een advocaat ingeschakeld en een rechtszaak was het resultaat. De dame en haar vader zijn uiteindelijk weggekomen met het verhaal dat Jan met het betaalde bedrag had voldaan aan de overeengekomen aanbetaling op het Spaanse huis van de vader. Jan zou zogenaamd voornemens zijn geweest om dit huis te kopen, zo luidde hun verklaring. Jan heeft het huis uiteraard niet afgenomen en daarmee was zijn recht op het reeds door hem aanbetaalde bedrag vervallen.
Rekening en verantwoording
Om de fysieke en/of geestelijke onbekwaamheid te ondervangen wordt in de praktijk vaak gekozen voor het verlenen van een volmacht aan een vertrouwenspersoon. In de praktijk blijkt echter regelmatig dat een dergelijke eenzijdige volmacht uitnodigt tot misbruik, welk misbruik dan meestal een aanvang neemt zodra de volmachtgever het zelf allemaal niet meer kan volgen. Deze wantoestanden worden enigszins in de hand gewerkt door het feit dat de wet geen algemene regeling kent die op de gevolmachtigde een verantwoordingsplicht legt.
Levenstestament
De casus van Jan de Lange speelde bijna acht jaar geleden, en destijds was een ‘levenstestament’ nog niet alom bekend. Ouderen kunnen tegenwoordig echter zelf veel doen om financiële uitbuiting te voorkomen, bijvoorbeeld door in een dergelijk levenstestament vast te leggen wie je financiën mag beheren, en vooral ook hoe, als je zelf te ziek of te kwetsbaar bent om dat te doen.
De in dat kader nog steeds gebruikelijk gehanteerde term ‘gevolmachtigde’ dekt de lading dan eigenlijk niet meer. Veel beter zou zijn om in het geval van een levenstestament te spreken van ‘belangenbehartiger’ of ‘levensexecuteur’. Deze termen zouden het publiek (en wellicht ook de ‘gevolmachtigde’) meer bewust maken van de verplichtingen en verantwoordelijkheden die deze ‘belangenbehartiger’ op zich neemt.
Verplichte rekening en verantwoording en aanwijzen toezichthouder
In het levenstestament zou dan daarnaast nadrukkelijk moeten worden opgenomen dat de aangewezen gevolmachtigde verplicht is om periodiek (bijvoorbeeld halfjaarlijks) rekening en verantwoording af te leggen aan de volmachtgever inzake de door hem verrichte handelingen. Daarnaast zou dan meteen een ‘toezichthouder’ kunnen worden aangewezen aan wie de gevolmachtigde deze rekening en verantwoording moet afleggen indien de volmachtgever daartoe zelf niet meer in staat is.
Als de volmachtgever geen toezichthouder aanwijst is het in ieder geval verstandig om schriftelijk vast te leggen dat de gevolmachtigde verplicht is rekening en verantwoording aan de erfgenamen af te leggen over de periode dat de volmachtgever niet meer in staat was om dit zelf te doen.
Tot de volgende keer!