“Oma, vertel es...” Zoete parel of bittere pil
19 Mei 2019
Velen zullen het boek “Oma, vertel es” kennen. Een typisch moederdagcadeau. Het boek bestaat uit honderden vragen die aan oma worden gesteld (opa kan ook). Het zijn verbazend eenvoudige maar heel concrete vragen die over vroeger gaan, hoe zij dingen heeft beleefd. Vragen waar ik zelf nooit op zou komen om aan mijn moeder van achter in de 80 te stellen. Vragen stellen is sowieso al niet vanzelfsprekend omdat we zelf zo graag vertellen over onze belevenissen. Altijd gedaan naar onze ouders. Niet zo eerlijk natuurlijk, want wanneer komen zij dan zelf eens aan de beurt?
Wij merkten dat naarmate we meer vertelden, mam steeds verder leek weg te zakken. Zolang ze zelf praatte, bleef ze overeind, maar met vier dochters waren die momenten vaak kort.
Terug naar het boek: Onder iedere vraag is ruimte om het antwoord van oma op te schrijven. Maar let op! Laat haar niet schrijven, ga zelf niet schrijven, ga erover in gesprek, stel een vraag, vraag door, luister vooral en geniet.
Mijn zus had het boek een jaar eerder aan mijn moeder gegeven met de beste bedoelingen om mam over vroeger te laten schrijven. Later kwamen we er eens op terug en bleek het boek ergens in een hoek te liggen. Toen we het boek eens goed bekeken, begrepen we al gauw dat ze er vooral niet zelf iets mee moest doen, want dan zou ze zich heel eenzaam voelen.
We spraken af om met elkaar bij ons eerstvolgende bezoek aan mam wat van die vragen te stellen, wellicht dat het wat antwoorden opleverde. We zouden ons uiterste best doen om niet zelf aan het woord te zijn (en dat is voor ons zo moeilijk!). We zouden vooral gaan luisteren en verheugden ons op deze uitdaging, die best wel lastig leek omdat tijd om te luisteren in onze huidige drukke generatie niet vanzelfsprekend is. Mam zal niet weten wat haar overkomt: vier dochters die stil naar haar zitten te luisteren.
Toen het zover was, waren we door onze eigen altijd gezellige drukte het boek alweer bijna vergeten. Toch kwam het ervan. Mam had ons gewaarschuwd dat ze zich niets meer herinnerde van vroeger. Het zou niet veel opleveren.
Op de eerste vraag moest ze dan ook het antwoord schuldig blijven. De tweede vraag, daar wist ze wel wat van. En daarna merkten we dat haar herinneringen bij iedere volgende vraag toenamen. Haar geheugen werd langzaam maar zeker aangeboord. Haar ogen glinsterden en haar wangen gingen gloeien. Haar verhalen zeiden zoveel over vroeger. We waren er stil van. Voor ons was het de kunst om door te vragen, te blijven luisteren en niet teveel onderbreken. Het is ons gelukt. De overlevering van mam is (eindelijk) begonnen. Die middag werd een parel en we spraken af dat we bij ieder volgend bezoek het boek ter hand zouden nemen daar waar we gebleven waren.
Toen we huiswaarts keerden, kwamen we een kennis tegen. We zeiden dat we onze moeder vragen hadden gesteld uit “Oma, vertel es” en ze kon aan onze glunderende gezichten wel zien dat het geweldig was geweest. Zij kende het boek. Ze had het onlangs aan haar moeder gegeven met de ongetwijfeld oprecht goedbedoelde boodschap dat het boek precies een jaar later ingevuld moest zijn. Mijn zussen en ik krompen ineen. We zagen het beeld van haar moeder: helemaal alleen aan de kille keukentafel, gebogen over de vragen in het boek.
Mijn zusje heeft het boek later ook gebruikt bij haar schoonvader die altijd zweeg. Er was nooit een gesprek mogelijk en dat maakte de bezoekjes loodzwaar. Mijn zusje legde deze middag vragen voor uit het boek. Het werd een ongekend aangename middag. Toen ze vertrok, zei haar schoonvader met een grote glimlach om zijn mond: “En bedankt voor het interview!”